تغییرات ترکیب و مقدار بانک بذر خاک در طول فصل رویش (مطالعه موردی: علفزارهای سرخ آباد سوادکوه استان مازندران)

چکیده بخش مهمی از تنوع گونه ای در اکوسیستم مرتعی به صورت ذخیره بذر گیاهان در خاک است. این منبع گونه ای می تواند در هر سال و بین سال های مختلف تغییر نماید. این تغییرات می تواند تغییر در پوشش گیاهی را به همراه داشته باشد. هدف از این تحقیق شناسایی تغییرات ترکیب گونه ای و مقدار بذر گونه ها در بانک بذر خاک در طول فصل رویش بوده است. همچنین میزان شباهت پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در طول فصل رویش مورد ارزیابی قرار گرفت. این مطالعه در بخشی از علفزارهای کوهستانی منطقه سرخ آباد سوادکوه در استان مازندران انجام شد. پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در امتداد هشت ترانسکت 200 متری با استقرار 80 پلات یک متر مربعی نمونه گیری شدند. برای پوشش گیاهی در هر پلات درصد پوشش تاجی هر گونه برآورد گردید. نمونه گیری پوشش گیاهی در اردیبهشت، تیر، مرداد و مهر صورت پذیرفت. در چهار زمان (اسفند، اردیبهشت، مرداد و مهر) نمونه گیری بانک خاک در دو عمق صفر تا 5 و 5 تا 10 سانتی متری خاک انجام و ترکیب و مقدار بانک بذر به روش جوانه زنی در گلخانه تعیین گردید. نتایج نشان داد که در مجموع 94 گونه در پوشش گیاهی و 76 گونه گیاهی در بانک بذر خاک در طول فصل رویش شناسایی شدند که از این تعداد تنها 34 گونه بین این دو منبع گونه ای مشترک بودند. پوشش گیاهی به طور معنی داری از غنا و تنوع گونه ای بیشتری نسبت به بانک بذر خاک برخوردار بوده است. به ترتیب 42، 58، 52 و 55 گونه در بانک بذر اسفند، اردیبهشت، مرداد و مهر حضور داشتند. 4 گونه تنها در بانک بذر اسفند، 8 گونه منحصراً در بانک بذر اردیبهشت، 2 گونه تنها در بانک بذر مرداد و 3 گونه فقط در بانک بذر مهر بودند. بانک بذر خاک در انتهای فصل رویش (مرداد و مهر) نسبت به ماه های دیگر به طور معنی داری از تراکم بذر بیشتری برخوردار بوده است. تنوع و غنای گونه ای در بانک بذر خاک نیز در طول فصل رویش به طور معنی داری افزایشی یافت. همچنین این شاخص ها به طور معنی داری در عمق صفر تا 5 سانتی متری نسبت به عمق دوم خاک بیشتر بودند. بانک بذر 20 گونه گیاهی به طور معنی داری در طول فصل رویش تغییر نمود. این تغییرات به صورت افزایشی، کاهشی یا نوسانی بوده است. تشابه پوشش گیاهی و بانک بذر خاک نشان داد که بانک بذر اسفند با پوشش گیاهی تیر و مرداد، بانک بذر مرداد با پوشش گیاهی مرداد و بانک بذر مهر با پوشش گیاهی اردیبهشت رابطه معنی داری داشتند. بیشترین تشابه برای حالتی بوده که از کل داده های پوشش گیاهی و کل داده های بانک بذر خاک در طول فصل رویش استفاده شده بود. در آنالیز چند متغیره بانک بذر مرداد و مهر از نظر مقدار و ترکیب گونه ای شباهت بیشتری با یکدیگر داشتند.